नोएडात आत्महत्येचा प्रयत्न, मग अमेरिकेतून फोन कसा आला? फेसबुकवर कोण ‘संजय’ आहे का?

नवी दिल्ली : महाभारतातील संजयची कथा तुम्हीही वाचली असेल. त्यांना दिव्य दृष्टी मिळाली होती. त्यांनी धृतराष्ट्राला युद्धाचे जिवंत वर्णन सांगितले. फेसबुकवरही असा कोणी ‘संजय’ आहे का? हा प्रश्न आहे. कारण नुकतीच एक घटना समोर आली आहे. फेसबुक लाईव्ह करून नोएडामध्ये आत्महत्या करायला निघालेल्या विद्यार्थ्याला वाचवण्यासाठी अमेरिकेतून फोन आला होता. नोएडा पोलीस काही वेळातच मुलाच्या खोलीत पोहोचले. या मुलाने मॉस्किटो किलर बाटलीत पाणी भरून पिण्याचे कृत्य केले होते. अनेक वेळा आत्महत्येचे प्रयत्न या मार्गाने यशस्वीपणे रोखले गेले असले तरी. अशा स्थितीत तुमच्या मनात असा प्रश्नही निर्माण होऊ शकतो की 12000 किमीहून अधिक दूर असलेल्या अमेरिकेच्या ऑफिसमध्ये बसलेल्या कोणत्याही ‘संजय’ला नोएडामध्ये एक मुलगा आत्महत्या करणार आहे हे कसे कळते? फेसबुकची मूळ कंपनी मेटाने यासाठी संपूर्ण व्यवस्था केली आहे.

कंपनीचे ‘मशीन लर्निंग’ असे आहे की जगात कुठेही आत्म-हानी किंवा आत्महत्येचा मजकूर पोस्ट केला जातो, तो संदेश लगेच तयार होतो. तथापि, हे तंत्रज्ञान त्याच देशासाठी किंवा राज्यासाठी वापरले जाते जेथे कंपनीला ते वापरण्याची परवानगी आहे. याचा फायदा म्हणजे वेळेवर मदत मिळू शकते. हे तंत्र नमुने शोधते जसे की एखाद्या शब्दाचा किंवा चिंतेचा वाक्यांश ज्यामुळे समस्येची जाणीव होते. Meta ने सेफ्टी सेंटर नावाच्या त्यांच्या पेजवर सांगितले आहे की ते तपासणीसाठी मानवी टीमसमोर पोस्ट, व्हिडिओ किंवा लाइव्ह स्ट्रीमला प्राधान्य देण्यासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) वापरते. AI इतका वेगवान आहे की ते तपासकर्त्याला कोणती पोस्ट पाहण्यासाठी सर्वात महत्वाची आहे हे त्वरित सांगते. उदाहरणार्थ, जर कोणी लाइव्ह काहीतरी करत असेल, म्हणजे आपत्कालीन परिस्थिती असेल, तर AI कर्मचारी त्या गोष्टीला प्राधान्य देतो. यामध्ये वेग खूप महत्त्वाचा आहे.

अमेरिकेत फेसबुकच्या ऑफिसमध्ये काय होतं?
AI सूचना पाहिल्यानंतर, स्थानिक आपत्कालीन टीमला कुठे आणि कसे सूचित करायचे हे संघ पटकन ठरवते. येथे जाणून घ्या की मार्च 2022 मध्ये, यूपी पोलिसांनी मेटासोबत करार केला आहे. मेटा ही फेसबुक आणि इंस्टाग्रामची मूळ कंपनी आहे. या करारांतर्गत, यूपी पोलिसांना रिअल टाइममध्ये आत्महत्या किंवा कोणत्याही प्रकारची हानी संबंधित सोशल मीडिया पोस्टची माहिती मिळते. त्या रात्रीही तसेच झाले. या करारामुळे यूपीमध्ये अनेकांचे प्राण वाचले आहेत. २६ एप्रिल रोजी दुपारी दीड वाजण्याच्या सुमारास गौतम बुद्ध नगर पोलीस मुख्यालयाला एक मुलगा सुसाइड व्हिडिओ बनवत असल्याची माहिती मिळाली. मेटा मुख्यालयानेही मुलाचे ठिकाण शोधण्यात मदत केली होती. दहावीत शिकणाऱ्या एका विद्यार्थ्याने हा व्हिडिओ सोशल मीडियावर पोस्ट केला होता.

अमेरिका ते नोएडा पर्यंतची गोष्ट
माहिती मिळताच स्थानिक पोलीस घटनास्थळी पोहोचले आणि मुलाला शोधून काढले. अधिकाधिक प्रेक्षक मिळवण्यासाठी त्या मुलाने असे कृत्य केले असले तरी. नियमानुसार मुलाची वैद्यकीय तपासणी करण्यात आली. समुपदेशनानंतर मुलाला कुटुंबीयांच्या ताब्यात देण्यात आले. याआधी 18 मार्च रोजी नोएडामध्येच एका 20 वर्षीय व्यक्तीने इंस्टाग्रामवर एक छायाचित्र पोस्ट केले आणि लिहिले, ‘सर्व काही संपले.’ चित्रात फासाही दिसत होता. मेटाच्या इशाऱ्यावर यूपी पोलिसांनी त्या मुलाला वाचवले होते.

एका अधिकाऱ्याने काही काळापूर्वी सांगितले होते की, जर एखाद्या व्यक्तीने फेसबुक किंवा इंस्टाग्रामवर आत्महत्या किंवा स्वत:ची हानी करण्याचा प्रयत्न पोस्ट केला, तर अमेरिकेतील मेटा मुख्यालय ताबडतोब यूपी पोलिसांच्या सोशल मीडिया सेंटरला अलर्ट पाठवते. फोन आणि ईमेलही अमेरिकेतून येतात.