कित्येक किलोमीटर पायी पदयात्रा, वाशिंदच्या इदगाह मैदानात शेतकऱ्यांनी ठोकला तंबू…

मुंबईः महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी शुक्रवारी सायंकाळी विधानसभेत शेतकऱ्यांच्या सर्व मागण्या रास्त, तर्कशुद्ध आणि राजकारणविरहित असल्याचे सांगत मान्य करण्याची घोषणा केली. मात्र मुंबईपासून 75 किमी अंतरावर असलेल्या मुंबई-नाशिक महामार्गाला लागून असलेल्या वाशिंदच्या ईदगाह मैदानावर सायंकाळपर्यंत तात्पुरते तंबू उभारण्याचे काम सुरू होते.

महाराष्ट्र किसान मार्च
मुंबई : शेतकरी मोर्चात बागलाण, नाशिक येथून आलेल्या वाण्यभाऊ देशमुख यांची बोलण्याची शैली संतुलित आणि संयमी असली तरी शब्द मात्र पेटतात. ‘मी ज्या जमिनीत शेती करतो, त्या जमिनीवर एकेकाळी माझ्या वडिलांचे नाव असायचे. 18 वर्षांपासून आम्ही शासनाची 7/12 कागदपत्रे आमच्या नावावर परत मिळवण्यासाठी लढा देत आहोत. अधिकृत नोंदींमध्ये आमचे नाव नाही असे नाही. त्याच कागदपत्रावर प्रथम मालक म्हणून सरकारचे नाव आहे. त्यानंतर 12 गावांतील लोकांची संपूर्ण यादी त्यात समाविष्ट करण्यात आली आहे. कळवण तहसीलमधील बोर्डे गावातील विश्वनाथ थई नावाचा युवक हस्तक्षेप करून मदत करू शकत नाही. एक किंवा दोन एकरच्या भूखंडासाठी स्वतंत्र कागदपत्रे तयार करणे पुरेसे आहे. तलाठी, तहसीलदार यांचे हे किती मोठे काम आहे? त्यासाठी परदेशातून तज्ज्ञ बोलावावे लागतील का? कर्ज न भरल्याबद्दल त्यांच्या जमिनीचा लिलाव करण्यासाठी तीन नोटिसा आल्याने थईंचा रागही उफाळत आहे.

अवकाळी पावसाने आधीच शेतकऱ्यांचे कंबरडे मोडले आहे. चांदवड तहसीलच्या कलाबाई गुंजाळ यांनी सांगितले की, त्यांनी त्यांच्या जमिनीवर पेरलेले कांद्याचे पीक वाहून गेले. आता बाजारातून किराणा माल घेणे कठीण झाले आहे. म्हणूनच ते न्याय मागण्यासाठी एवढ्या उन्हात पायी आले आहेत.

शेतकऱ्यांच्या वेदना
विनाशाच्या कहाण्या एका तारेत बांधणे अवघड नाही. विठ्ठल साळुंखे यांनी नाशिकच्या मुक्त विद्यापीठातील नोकरी सोडून शेती करण्यास सुरुवात केली. टोमॅटो, मिरची, भेंडीची लागवड केली-भाव अचानक घसरले आणि आशा वर्कर म्हणून महिन्याला 8000 रुपयांच्या कमाईत पत्नीला संसार चालवणे कठीण झाले आहे. जमीनही आमची नाही, ज्यावर सरकारी योजनांचा लाभ मिळत नाही. विहीर खोदण्यास किंवा ट्रॅक्टर चालविण्यास वन कर्मचाऱ्यांचा आक्षेप आहे. बैलाने शेती करा, असे म्हणतात. आजच्या युगात हे शक्य आहे का? कलाबाई देखील याची पृष्टी करतात-आम्हाला जमिनीची बोअरिंग करण्यापासून रोखले गेले होते. पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था करावी लागणार? पाणी नाही, जवळ शाळा नाही, सरकारी गृह योजना नाही. फक्त नेते येतात आणि दादा-बाबा करून मते हिरावून घेतात. मग आपण असेच राहतो.

पहिल्यांदाच राजकारण बदलण्याची शक्यता
या चांदवड तालुक्यातील राजघडवाडी लहानपणापासून कम्युनिस्ट चळवळीशी निगडीत आहे. त्यामुळेच ती कटू सत्य बोलायला मागेपुढे पाहत नाही. निवडणुकीत दारूच्या बाटलीने मतदान करा आणि काय होईल. तसेच मान मिळवण्यासाठी पायी प्रवास करावा लागतो. गावित साहेबांकडे जाऊया. सर्व महिला एकत्र निघून जातात. दिंडोरी येथून पदयात्रेत माजी आमदार जे. पी.गावित हे पत्नी, मुले आणि नातवासह आले आहेत. गेल्या वेळी विधानसभेची निवडणूक अल्प मतांनी हरली होती. काही हजार लोक त्यांच्या नेतृत्वाखाली शंभर किलोमीटर चालले आहेत. मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्षाचा बालेकिल्ला असलेल्या आदिवासी भागातील राजकारण यावेळी फिरू शकेल?

धान्यासोबत लाकूड आणा
मोर्चात सहभागी होणाऱ्या काही हजार लोकांसाठी खाण्यापिण्याची व्यवस्था नाही. लाल टोप्या घातलेले 25-50 लोक स्वतःचे अन्न शिजवताना दिसतात. प्रत्येक गावातील लोकांनी टेम्पो किंवा छोट्या गाडीतून धान्य आणले आहे. भांडी पण. एवढेच नाही तर त्यांनी जाळण्यासाठी लाकडेही आणली आहेत. उन्हापासून वाचण्यासाठी काही महिला व लहान मुलांसाठी सामान खाली ठेवून वाहनांमध्ये जागा बनवण्यात आली आहे. किंबहुना नाशिक जिल्ह्यातूनच नव्हे, तर संपूर्ण महाराष्ट्रातून लोकांची गर्दी झाली आहे. सकाळी 38 वर्षीय दत्तात्रेय खुरे यांनी आयशर ट्रकमधून 45 जणांना राज्याच्या दुसऱ्या टोकापासून आणले. जेवण न मिळाल्याने या गटाला रात्री परतावे लागू शकते.

शेतकरी नेत्यांशी झालेल्या चर्चेत सर्व 14 मागण्या मान्य करण्याचा निर्णय एक दिवस आधी गुरुवारीच झाला. वन म्हणून घोषित केलेल्या जमिनीवरील वडिलोपार्जित हक्क परत मिळावा यासाठी १८ वर्षांपासून लढा देणाऱ्या शेतकऱ्यांचा सरकारवर विश्वास नाही. चांदवडच्या पंचिवड गावातील कलाबाई गुजाळ विचारतात, ‘सरकारने आश्वासनाशिवाय काय दिले? 2018 मध्येही शेतकरी मुंबईतील आझाद मैदानावर पायीच आले होते. त्यानंतर वनजमिनींवर आदिवासींची नावे लिहिण्याचे लेखी आश्वासन देण्यात आले. आम्ही परतलो होतो, पण आजपर्यंत काहीही सापडले नाही.

मुंबईहून परतल्यानंतर नेते स्पष्टीकरण देतील
वाशिंदमध्ये फोड, जखमा आणि अंगदुखीच्या उपचारासाठी सरकारी रुग्णवाहिकांसमोर लांबच लांब रांगा लागतात. रुग्णवाहिकेवर मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांचे चित्र चमकत आहे. ‘अखिल भारतीय किसान सभा’ ​​या डाव्या संघटनेचे बहुतांश नेते सरकारशी चर्चा करण्यासाठी मुंबईत आले आहेत. रात्री उशिरा ते वाशिंदला परततील. कोणत्याही ठोस आश्वासनाशिवाय माघारी फिरायला तयार नसलेल्या शेतकऱ्यांना पटवून देण्याचे आव्हान त्यांच्यासमोर असेल. त्यापैकी बहुतेक लोकांनी दिंडोरीचे माजी आमदार जेपी गावित यांच्यावर विश्वास दाखवला आहे.