त्र्यंबकेश्वरमध्ये चादर चढवण्याची काय आहे परंपरा, औरंगजेबाने तोडले होते शिवलिंग मग पेशव्यांनी केला जीर्णोद्धार काय आहे कहाणी, जाणून घ्या सर्व काही

मुंबई : महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यातील भगवान शंकराच्या बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक असलेल्या त्र्यंबकेश्वर मंदिरात शनिवारी संध्याकाळी दुसऱ्या समाजातील काही लोकांनी प्रवेश करून चादर चढवण्याचा प्रयत्न केला. या प्रकरणामुळे त्र्यंबकेश्वर मंदिर चर्चेच्या केंद्रस्थानी आहे. सध्या गृहमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी या प्रकरणाच्या एसआयटी चौकशीचे आदेश दिले आहेत. जे एडीजी स्तरावरील अधिकाऱ्याच्या देखरेखीखाली असेल. पुजारी आणि सुरक्षा रक्षकांनी चादर अर्पण करण्याचा प्रयत्न हाणून पाडला, असा मंदिर प्रशासनाचा दावा आहे. यादरम्यान दोन्ही पक्षांमध्ये जोरदार वादावादी झाली. महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी या प्रकरणी तीव्र आक्षेप नोंदवला असला तरी ही पहिलीच घटना नाही. मागील वर्षीही अशीच घटना घडली होती. जेव्हा इतर समाजातील लोकांनी या मंदिरात प्रवेश करण्याचा प्रयत्न केला.

दुसरीकडे, शिवलिंगावर जाऊन चादर चढवण्याचा कधीच प्रयत्न केला नाही, तर अनेक दशकांच्या परंपरेनुसार दुरूनच चादर दाखवण्याचा प्रयत्न केल्याचे इतर समाजातील लोकांचे म्हणणे आहे. ती परंपरा काय आहे ते आम्ही तुम्हाला सांगतो. याशिवाय त्र्यंबकेश्वर मंदिर कोणी पाडले व कोणी बांधले?

दुरून चादर दाखवायची काय प्रथा आहे?
नाशिक जिल्ह्यात दरवर्षी पुण्यतिथीनिमित्त इतर धर्मातील संतांच्या स्मरणार्थ मिरवणूक काढण्यात येते. मिरवणुकीचे संयोजक मतीन सय्यद यांनी एका खासगी वाहिनीशी बोलताना सांगितले की, ते वर्षानुवर्षे मिरवणुकीच्या दिवशी भगवान शिवाला चादर दाखवत आहेत. तो कधीच मंदिरात जात नाही. ज्या चार जणांना अटक करण्यात आली आहे, असा दावाही त्यांनी केला. शिवलिंगावर चादर चढवण्याचा प्रयत्न केला नाही. त्याने फक्त चादर मंदिराच्या पायऱ्यांपर्यंत नेली. दुसरीकडे त्र्यंबकेश्वर नगरपरिषदेचे माजी अध्यक्ष आवेज कोकणी यांच्या म्हणण्यानुसार मंदिराच्या पायऱ्यांवरून धूर दाखवण्याची प्रथा पिढ्यानपिढ्या पाळली जात आहे. ते म्हणाले की, अनेक दशकांपासून सुरू असलेल्या या प्रथेला हिंदू समाजाने कधीही विरोध केला नाही. या मुद्द्यावर मंदिराचे विश्वस्त पंकज भूतरा म्हणतात की ते प्रत्येक गोष्टीची नोंद ठेवतात आणि त्यांच्या मंदिराच्या रेकॉर्डमध्ये अशा प्रथेचा उल्लेख नाही.

औरंगजेबाने त्र्यंबकेश्वर मंदिरावर हल्ला केला
1690 मध्ये मुघल साम्राज्याचा सहावा शासक औरंगजेबाने नाशिकमधील त्र्यंबकेश्वर मंदिरातील शिवलिंग तोडले. मंदिराचे नुकसान करण्याबरोबरच मंदिरावर मशिदीचा घुमटही बांधण्यात आला. एवढेच नव्हे तर औरंगजेबाने नाशिकचे नावही बदलले होते, परंतु १७५१ मध्ये मराठ्यांनी पुन्हा नाशिक काबीज केले. त्यानंतर या मंदिराची पुनर्बांधणी करण्यात आली. इतिहासकार जदुनाथ सरकार यांच्या ‘हिस्टरी ऑफ औरंगजेब’ या पुस्तकात या घटनेचा उल्लेख आहे.

त्र्यंबकेश्वर मंदिराचा जीर्णोद्धार कधी झाला?
औरंगजेबाच्या हल्ल्यानंतर या मंदिराच्या जीर्णोद्धाराचे श्रेय पेशव्यांना जाते. तिसरे पेशवे म्हणून ओळखले जाणारे बाळाजी (श्रीमंत नानासाहेब पेशवे) यांनी 1755 ते 1786 च्या दरम्यान ते बांधले. तथापि, पौराणिक मान्यतेनुसार, असेही म्हटले जाते की महाभारतातील पांडवांनी सोने आणि मौल्यवान दगडांनी बनवलेल्या लिंगावरील मुकुट स्थापित केला होता. सतराव्या शतकात या मंदिराचा जीर्णोद्धार होत असल्याचेही सांगितले जाते. त्यावेळी या कामासाठी 16 लाख रुपये खर्च करण्यात आले होते. याशिवाय त्र्यंबक परिसराला गौतम ऋषींची तपोभूमी म्हणूनही ओळखले जाते.