प्रतिनिधी, पुणेः
करोना, लॉकडाउनमुळे दोन वर्षे उन्हाळ्याच्या सुट्ट्या घरीच गेल्या; पण यंदा मात्र भटकंतीच्या उन्हाळी शिबिरांची जोरदार तयारी सुरू झाली आहे. सोशल मीडियावर निरनिराळ्या ट्रेकिंग, पर्यटन मोहिमांची यादी वाढत चालली आहे. निसर्गामध्ये साहसी मोहिमांना जरूर जा; पण गेल्या काही वर्षात ट्रेकिंगदरम्यान वाढत असलेले अपघात लक्षात घेऊन आपण कोणाबरोबर मुलांना पाठवतोय किंवा स्वत: जायचे, याची व्यवस्थित माहिती घ्या, असा सल्ला साहसी मोहिमांचे अभ्यासक, तज्ज्ञांनी दिला आहे.
संयोजकांची माहिती हवी
सोशल मीडियावर साहसी मोहिमांच्या संयोजकांचा सुळसुळाट झाला आहे. पैसे मिळविण्याच्या उद्देशाने हौशी मंडळी मोठे ग्रुप घेऊन साहसी मोहिमांना जात आहेत. नोंदणीकृत नसलेल्या या हौशी संयोजकांकडे अनेकदा प्रशिक्षित मनुष्यबळ नसते. संयोजनाचा अनुभव नसतो. आपत्कालीन परिस्थिती कशी हाताळायची, याची माहिती त्यांना नसते. गिर्यारोहकाने स्वत:च्या सुरक्षेची काळजी स्वत:च घ्यावी, असा नियम दाखवून पन्नास ते साठ जणांचा ग्रुप घेऊन ही मंडळी जातात. यातून होणारे अपघात टाळण्यासाठी संस्थेचे स्वयंसेवक प्रशिक्षित आहेत, का याची माहिती घेऊनच साहसी मोहिमांमध्ये सहभागी व्हावे.
या गोष्टी महत्त्वाच्या…
– पूर्व तयारीशिवाय ट्रेकिंग धोकादायक
– फोटोग्राफीला भुलून साहसी मोहिमांचे नियोजन अयोग्य
– आजार, औषधे आणि क्षमता ओळखून ठिकाणाची निवड करा.
– गिर्यारोहणापूर्वी भरपूर श्रम, जागरण झाले असल्यास ट्रेकिंग टाळा.
– प्रथमोपचार साहित्य, औषधे जवळ बाळगा.
– अवघड वाटांच्या चढाईसाठी आवश्यक साहित्य जवळ ठेवा.
उष्माघाताचा धोका
उन्हाळ्यात कुठेही सहलीला, फिरायला अथवा ट्रेकिंगला जाताना तेथील हवामान, वातावरण होणाऱ्या बदलांची माहिती घेणे आवश्यक आहे. उन्हाळ्यात उष्मा, चक्कर येणे, गळून जाणे, ‘डिहायड्रेशन’ अशा विविधत आजारांची शक्यता असते. उष्माघात (सनस्ट्रोक) टाळण्यासाठी आवश्यक ती खबरदारी घ्यावी. शरीरातील पाण्याची पातळी वेगाने कमी होते. त्यामुळे भरपूर पाणी बरोबर ठेवणेले पाहिजे. श्रीजल, ग्लुकोज, इलेक्ट्रॉल पावडर, लिंबू सरबत, साखर, रसदार फळे ट्रेकिंगच्या बॅगमध्ये ठेवली पाहिजेत.
याकडेही लक्ष द्या
आपत्कालीन परिस्थिती संपर्कासाठी जवळचे पोलिस स्टेशन, हॉस्पिटल आणि वाहतुकीच्या सुविधांशी संबंधित दूरध्वनी क्रमांक जवळ ठेवले पाहिजेत. ट्रेकिंगला जाताना शक्यतो स्थानिक माणसालाही घेऊन जावे. उन्हाळ्यात मोठ्या प्रमाणात वणवे लागतात. जंगलातील वाट अचानक बदलावी लागते. गवत वाळल्याने आग वेगाने पसरते त्यामुळे अशा वेळी स्थानिक व्यक्तींचा उपयोग होतो. अवघड वाटा, सुळके चढण्यासाठी उत्तम दर्जाचे साहित्य आवश्यक आहे. उन्हाळ्यात सैल, सुती कपडे घाला.
अपघाताची प्रमुख कारणे
– चांगला फोटो किंवा व्हिडिओच्या प्रयत्नात पाय सटकून अपघात होतात.
– शारीरिक क्षमता न ओळखता केलेले धाडस जीवावर बेतते.
– साहसाच्या प्रयत्नात कड्याकपारीतून पाय घसरतो.
– धोका पत्करून कड्यांवर उभे राहून फोटो काढताना पर्यटक दरीत कोसळतात.
– मधमाशांच्या पोळ्याला डिवचल्यानेही पर्यटक जखमी होतात.
– वन्यप्राण्यांच्या हल्ल्यातही पर्यटक जखमी होतात.
कोट
उन्हाळी शिबिरांचा हंगाम आता सुरू होतो आहे. पालकांनी आपल्या मुलांना साहसी शिबिरात, ट्रेकिंगला पाठवताना, संयोजक आणि त्यांची टीम प्रशिक्षित आहे का, त्यांच्याकडे पुरेसा अनुभव आणि मोहिमेसाठी वापरले जाणारे साहित्य चांगल्या दर्जाचे आहे का, अशा सगळ्या गोष्टींची माहिती घेतली पाहिजे.
– उमेश झिरपे, संस्थापक-संचालक, गार्डियन गिरिप्रेमी इन्स्टिट्यूट ऑफ माउंटनियरिंग
